|
از دانش تا هنر 
|
خط ثلث یکی از خطوط مهم در خوشنویسی اسلامی است که ابداع آن را به ابو علی بن مقله بیضاوی شیرازی معروف به ابن مقله که در قرن سوم هجری میزیسته است نسبت داده اند. خط ثلث با ساختاری ایستا و موقر،بیشتر در تزیین کتابها و کتیبه های بکار میرفته است.انواع گوناگون ثلث تزیینی توسط ابن مقله،ابن بواب و یاقوت ابداع شده که برای کتابت قرآن و دیگر کتب مذهبی بکار میرفته است.ابن بواب زیبایی و ظرافت را با خط ثلث همراه کرد.خط ثلث در ایران برای نوشتن عنوان سوره های قرآن کریم،پشت جلد نویسی ،سر لوحه ها و بخصوص در کتیبه ها و کاشی کاری ها بکار رفته است و هنوز نیز رایج است. خطاطان خط ثلث را مادر خطوط گفته اند.ثلث خطی است که از کوفی استخراج شده از دلایلی که برای گذاشتن نام ثلث بر این نوع خوشویسی آورده شده است ؛داشتن 3/1 سطح (خطوط مستقیم )و 3/2 دور (خطوط انتهایی ) در داخل کلمات آن میباشد. الف های کشیده و بلند و دوایر نسبتا کم عمق و باز از خصوصیات این خط است.در خط ثلث کلمات خیلی تو در تو و سوار بر یکدیگر نوشته میشوند به همین علت درجه خوانایی آن کم میشود.ریتمی که در اثر تکرار ضربه های عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد میشود القاء کننده قدرت عظمت و بزرگی است.مهمترین کاربرد خط ثلث در کتیبه نویسی است خط ثلث دارای بار مذهبی نیرومند میباشد و به همین لحاظ در دوره پس از انقلاب اسلامی در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه بکار رفته است.همچنین در عناوین برخی مجله ها پشت جلد کتاب و طرح تمبر و مانند آنها نیز دیده میشود. منابع: کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379 تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380 مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار www.nimrooz.net www.wikipedia.org [ جمعه 92/2/6 ] [ 5:30 عصر ] [ شـــــــــهـرناز ]
[ نظر ]
در ایران پس از فتح اسلام خطاطی به شیوه نسخ وجود داشت.در پرتو حمایت ابوبکر بن سعد زنگی در فارس ،ده ها نسخه قرآن خطی بوجود آمد.در زمان حکومت ایلخانیان ،بدلیل نفوذ هنر چین و سلطه مغولها ،اوراق مذهب کتابها نخستین بار با نقشهای تزیینی زینت یافت.در زمان حکومت تیموریان در ایران ،خط و خوشنویسی به اوج کمال خود رسید. آنچه که به عنوان شیوه ها یا قلمهای خوشنویسی ایرانی شناخته میشود بیشتر برای نوشتن کتابهای غیر مذهبی نظیر دیوان اشعار،قطعات ظریف هنری و یا برای مراسلات و مکاتبات اداری ابداع شده و بکار رفته است.این در حالی است که خط نزد اعراب و ترکان عثمانی بیشتر جنبه دینی و قدسی داشته است.هرچند آنان نیز برای امور منشی گری و غیر مذهبی قلمهایی را بیشتر بکار میبرند ،اما اوج هنرنمایی آنان-بر خلاف خوشنویسان ایرانی- در خط ثلث و نسخ و کتابت قرآن و احادیث قابل رویت است. در ایران نیز برای امور مذهبی مانند کتابت قرآن یا احادیث و روایات و همچنین کتیبه نویسی مساجد و مدارس مذهبی بیشتر از خطوط ثلث و نسخ بهره میگرفتند که نزد اعراب رواج بیشتری دارد. هرچند ایرانیان در این قلمها نیز شیوه هایی مجزا و مختص به خود آفریده اند. منابع: کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379 تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380 مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار www.nimrooz.net www.wikipedia.org
[ سه شنبه 92/2/3 ] [ 5:41 عصر ] [ شـــــــــهـرناز ]
[ نظر ]
خط عربی در آغاز برگرفته از شیوه ی نگارش خط نبطی نوشته میشد. قلم کوفی نیز برآن اضافه شد که در کوفه رایج شد.قدیمی ترین نسخه قرآن بخط کوفی است و به علی بن ابی طالب منسوب است. بعدها در دوران عباسیان، قلم های دیگری نیز برای این خط رواج یافت. در زمان مامون نویسندگی اهمیت پیدا کرد و نویسندگان در نیکو ساختن خط به پیکار پرداختند و چندین قلم دیگر به آن اضافه شدو در نتیجه ،خط کوفی به بیست شکل درآمد.ولی قلم نسخ، به همان شکل پیشین در میان مردم و برای تحریرات غیر رسمی معمول بود تا آنکه ابن مُقله خوشنویس نامی متوفی به سال 328 با نبوغ خود قلم نسخ را به گونه ی نیکویی درآورد. در اوایل قرن چهارم سال 310 ه.ق. ابن مقله بیضاوی شیرازی خطوطی را بوجود آورد که به خطوط شش گانه یا اقلام سِته معروف شدند.این اقلام توسط یاقوت مستعصمی از بین اقلام مختلف انتخاب شد. وی در زیبا کردن این خطوط ابتکاراتی به خرج داد و در واقع این خطوط توسط وی ظهور کرد. این اقلام که به «خطوط اصول» نیز مشهورند عبارتند از : محقق، ریحان، ثلث، نسخ، رقاع، توقیع یک قرن بعد از ابن مقله ،ابن بواب برای خط نسخ قواعدی تازه ایجاد کرد و این خط را کامل نمود. در قرن هفتم جمال الدین یاقوت مستعصمی به این خط جان تازه ای بخشید و قرآن کریم را برای چندین بار کتابت نمود. منابع: کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379 تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380 مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار www.nimrooz.net www.wikipedia.org
[ شنبه 92/1/24 ] [ 9:5 عصر ] [ شـــــــــهـرناز ]
[ نظر ]
خوش نویسی را میتوان شاخص ترین هنر در پهنه ی سرزمین های اسلامی دانست؛و آن را به مثاب? زبان هنری مشترک برای تمامی مسلمانان تلقی کرد. هنر خوشنویسی همواره برای مسلمانان اهمیتی خاص داشته است،زیرا در اصل آن را هنر تجسم کلام وحی میدانسته اند.آنان خط زیبا نه فقط در نگارش قرآن ،بلکه در اغلب هنر ها بکار میبردند. تکامل و تبدیل خط به هنر خوشنویسی از جمله ابداعات مسلمانان است و در قرآن مجید در آیات "ن ،و القلم بما یسطرون " و "الذی علم بالقلم " به خط اشاره شده است. پس از گسترش اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان ،ایران،ماواءالنهر،بخشهایی از هند،شمال افریقا و اندلس ،یا زبان عربی جایگزین زبان اقوام ساکن در این مناطق شد (مانند مصر )،و یا دست کم خط عربی جای خطوط قدیمی را گرفت(مانند ایران ) و بدین سان خطی واحد در تمام قلمرو اسلام پدیدار گردید.خط عربی که پیش از اسلام نگارشی ساده و کاربردی محدود داشت ،به سرعت با خطوط دیگر درآمیخت و به کمال رسید. بدلیل محدودیت نسبی سایر هنرها همچون نقاشی،مجسمه سازی ،موسیقی و...هنر خوشنویسی یا خطاطی ،همواره، و در کلیه کشورهای اسلامی ،به عنوان والاترین هنر مورد توجه بوده است. هنر اسلامی بسیار محدودتر از هنر مسیحی یا بودایی است که مشخصا فرمهایی از هنر-اعم از مجسمه ،نقاشی ،موسیقی و یا رقص- را به کلیسا و معابد میکشاند.بنابراین در مواردی که تمدن غرب از تصاویر پیکره ای بهره گرفته اند،در جهان اسلام از تصاویر غیر پیکره ای استفاده شده است.درغالب موارد کلمه ونوشتار نوعی حس فخر و شکوه به اماکن میدهد.به عنوان مثال میتوان به تاثیر شکوهمند خوشنویسی در کتیبه های یک محراب ،یا خطوط نگاشته شده بر روی سکه ها توجه کرد.از ویژگی های مهم هنر اسلامی برتری یافتن خوشنویسی و جایگزین نسبی آن با نقاشی و پیکره سازی است. این همه بعلاوه دلایل اقلیمی ،اجتماعی و فرهنگی و رقابت با تمدن های دیگر موجب شد تا هنرمندان و هنر پروران در سراسر سرزمینهای اسلامی به هنر خوشنویسی توجه ویژه داشته باشند.از رو ذوق زیبایی شناختی مردمان این سرزمینها بویژه ایرانیان در اوج قدرت و نهایت ظرافت در این هنر تجلی یافت و خوشنویسی همواره به مانند محوری در میان سایر هنرهای بصری ایفای نقش کرده است. منابع: کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379 تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380 مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار www.nimrooz.net www.wikipedia.org
[ یکشنبه 92/1/18 ] [ 10:47 صبح ] [ شـــــــــهـرناز ]
[ نظر ]
هیچ خطی در جهان به یک باره وناگهان بوجود نیامده است تا بتوانیم بطورقطع تاریخ و آغاز معینی برای آن پیدا کنیم.بلکه این امر، تدریجی و در طی سالها یا قرنها آزمایش و تجربه کم کم بصورت مشخص تجلی و ظهور پیدا کرده است. آنچه مسلم است زبان تصویری، قدیمی تر از زبان نگارشی است؛خاستگاه اولیه ی خط را بایستی در تصویر جستجو کرد.تصویر نگاری مادر خط هیر گلیف است،که خود یک خط تصویری بشمار میرود. خط هیرگلیف در حدود 5000 سال قبل ،از نقاشی مشتق شد.نزدیک به 500 علامت تصویری در این خط وجود داشت که بطور مستقل و یا ضمن ترکیب با یکدیگر مرد،زن ،پرنده،گیاه و... را نشان میداد.
مرحله بعدی خط ، خط میخی است که سومری ها ابداع کننده آن بودند و بدلیل شباهت ظاهری اجزا آن به شکل میخ بنام خط میخی شناخته میشود.خط آغازین سومری ها شباهت زیادی به خط هیر گلیف دارد یعنی خط میخی در اصل نوعی خط تصویرنگاری بوده ،که رفته رفته حالت ساده تر و زاویه مانندی به خود گرفته و سرانجام علامت های تشکیل دهنده این خط بصورت میخ در آمده است.خط میخی به سرعت بین همه ی اقوام رواج یافت و شکل تکامل یافته ای از آن نیز در ایران متداول شد. همزمان با تکامل تدریجی خطوط میخی در هزاره دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه (حوالی سوریه کنونی ) پا به عرصه وجود میگذارد وآن خط فنیقی است،که به اعتراف خط شناسان، نشانه هایی از خط تصویری را در الفبای فنیقی میتوان یافت.فنیقی ها کلمه را به صورت مستقل و جدا از یکدیگر تقسیم و تجزیه کردند و برای هر صورتی، علامت و نشانه ای تعیین نمودند.وقتی این علامتها را کنارهم قرار دادند کلمه تشکیل میشد.بدین سان بزرگترین کلید های تمدن و پیشرفت بشری یعنی الفبا پدید آمد. بر مبنای الفبای فنیقی،خط آرامی بوجود آمد که به سرعت رواج یافت و تبدیل به خط بین الملی منطقه خاورمیانه شد (آرامی ها اقوامی بودند که از صحرای شمال عربستان در بین النهرین مستقر شدند)خط عربی نیز با واسطه نبطیان (قومی عرب که در نبطیه زندگی میکردند)از خط آرامی بوجود آمد و خط های کوفی و نسخ با واسطه از این خط اقتباس شدند.ایرانیان نیز در سده های نخستین پس از اسلام با افزودن حروف فارسی (پ، ژ، گ، چ )به الفبای عربی خط فارسی را بر مبنای نسخ پایه گذاری کردند. پیدایش الفبا در زبانهای کهن به تدریج تمایلات خوشنویسی را در پی دارد.خوشنویسی آن نوع شیوه ی نگارش را معنا میدهد که دارای قاعده و هماهنگی زیبایی و تناسب باشدو در آن قواعد و اصول خاص زیبایی شناسی خط رعایت گردد. منابع: کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379 تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380 مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار www.nimrooz.net www.wikipedia.org
[ پنج شنبه 92/1/15 ] [ 7:15 عصر ] [ شـــــــــهـرناز ]
[ نظر ]
|
درباره وبلاگ  زینب هستم دانشجوی زیست شناسی دانشگاه اصفهان با نام مستعار شهرناز در خدمتتونم |
| [قالب وبلاگ : تمزها] [Weblog Themes By : themzha.com] |
