هیچ خطی در جهان به یک باره وناگهان بوجود نیامده است تا بتوانیم بطورقطع تاریخ و آغاز معینی برای آن پیدا کنیم.بلکه این امر، تدریجی و در طی سالها یا قرنها آزمایش و تجربه کم کم بصورت مشخص تجلی و ظهور پیدا کرده است.

آنچه مسلم است زبان تصویری، قدیمی تر از زبان نگارشی است؛خاستگاه اولیه ی خط را بایستی در تصویر جستجو کرد.تصویر نگاری مادر خط هیر گلیف است،که خود یک خط تصویری بشمار میرود.

خط هیرگلیف در حدود 5000 سال قبل ،از نقاشی مشتق شد.نزدیک به 500 علامت تصویری در این خط وجود داشت که بطور مستقل و یا ضمن ترکیب با یکدیگر مرد،زن ،پرنده،گیاه و... را نشان میداد.

مرحله بعدی خط ، خط میخی است که سومری ها ابداع کننده آن بودند و بدلیل شباهت ظاهری اجزا آن به شکل میخ بنام خط میخی شناخته میشود.خط آغازین سومری ها شباهت زیادی به خط هیر گلیف دارد یعنی خط میخی در اصل نوعی خط تصویرنگاری بوده ،که رفته رفته حالت ساده تر و زاویه مانندی به خود گرفته و سرانجام علامت های تشکیل دهنده این خط بصورت میخ در آمده است.خط میخی به سرعت بین همه ی اقوام رواج یافت و شکل تکامل یافته ای از آن نیز در ایران متداول شد. همزمان با تکامل تدریجی خطوط میخی در هزاره دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه (حوالی سوریه کنونی ) پا به عرصه وجود میگذارد وآن خط فنیقی است،که به اعتراف خط شناسان، نشانه هایی از خط تصویری را در الفبای فنیقی میتوان یافت.فنیقی ها کلمه را به صورت مستقل و جدا از یکدیگر تقسیم و تجزیه کردند و برای هر صورتی، علامت و نشانه ای تعیین نمودند.وقتی این علامتها را کنارهم قرار دادند کلمه تشکیل میشد.بدین سان بزرگترین کلید های تمدن و پیشرفت بشری یعنی الفبا پدید آمد.

بر مبنای الفبای فنیقی،خط آرامی بوجود آمد که به سرعت رواج یافت و تبدیل به خط بین الملی منطقه خاورمیانه شد (آرامی ها اقوامی بودند که از صحرای شمال عربستان در بین النهرین مستقر شدند)خط عربی نیز با واسطه نبطیان (قومی عرب که در نبطیه زندگی میکردند)از خط آرامی بوجود آمد و خط های کوفی و نسخ با واسطه از این خط اقتباس شدند.ایرانیان نیز در سده های نخستین پس از اسلام با افزودن حروف فارسی (پ، ژ، گ، چ )به الفبای عربی خط فارسی را بر مبنای نسخ پایه گذاری کردند.

پیدایش الفبا در زبانهای کهن به تدریج تمایلات خوشنویسی را در پی دارد.خوشنویسی آن نوع شیوه ی نگارش را معنا میدهد که دارای قاعده و هماهنگی زیبایی و تناسب باشدو در آن قواعد و اصول خاص زیبایی شناسی خط رعایت گردد.

منابع:

کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379

تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380

مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار

www.nimrooz.net

www.wikipedia.org