خط ثلث یکی از خطوط مهم در خوشنویسی اسلامی است که ابداع آن را به ابو علی بن  مقله بیضاوی شیرازی معروف به ابن مقله که در قرن سوم هجری میزیسته  است نسبت داده اند.

خط ثلث با ساختاری ایستا و موقر،بیشتر در تزیین کتابها و کتیبه های بکار میرفته است.انواع گوناگون ثلث تزیینی توسط ابن مقله،ابن بواب و یاقوت ابداع شده که برای کتابت قرآن و دیگر کتب مذهبی بکار میرفته است.ابن بواب زیبایی و ظرافت را با خط ثلث همراه کرد.خط ثلث در ایران برای نوشتن عنوان سوره های قرآن کریم،پشت جلد نویسی ،سر لوحه ها و بخصوص در کتیبه ها و کاشی کاری ها بکار رفته است و هنوز نیز رایج است.

خطاطان خط ثلث را مادر خطوط گفته اند.ثلث خطی است که از کوفی استخراج شده از دلایلی که برای گذاشتن نام ثلث بر این نوع خوشویسی آورده شده است ؛داشتن 3/1 سطح (خطوط مستقیم )و 3/2 دور (خطوط انتهایی ) در داخل کلمات آن میباشد.

الف های کشیده و بلند و دوایر نسبتا کم عمق و باز از خصوصیات این خط است.در خط ثلث کلمات خیلی تو در تو و سوار بر یکدیگر نوشته میشوند به همین علت درجه خوانایی آن کم میشود.ریتمی که در اثر تکرار ضربه های عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد میشود القاء کننده قدرت عظمت و بزرگی است.مهمترین کاربرد خط ثلث در کتیبه نویسی  است خط ثلث دارای بار مذهبی نیرومند میباشد و به همین لحاظ در دوره پس از انقلاب اسلامی در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه بکار رفته است.همچنین در عناوین برخی مجله ها پشت جلد کتاب و طرح تمبر و مانند آنها نیز دیده میشود.

منابع:

کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379

تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380

مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار

www.nimrooz.net

www.wikipedia.org